Przed zakupem samochodu z automatyczną skrzynią biegów warto nieco lepiej poznać jej budowę, zasadę funkcjonowania oraz zalety użytkowe. Dlatego przygotowaliśmy przewodnik omawiający rodzaje automatycznych przekładni, ich cechy charakterystyczne oraz zasady bezpiecznego użytkowania. Te informacje z pewnością okażą się przydatne w kontekście wyboru samochodu z automatem oraz bezproblemowej obsługi automatycznej przekładni.

Automatyczna skrzynia biegów – co oznaczają symbole przy lewarku przekładni?

Wielu kierowców planujących zmianę auta z przekładnią manualną na automat obawia się nieumyślnego wciskania hamulca w momencie, gdy nie będą mieć pod nogą pedału sprzęgła. Jednak w większości przypadków użytkownicy szybko przyzwyczajają się do trzymania lewej stopy na podkładce obok pedałów.

Ważnym etapem poznawania obsługi samochodu z automatyczną skrzynią biegów jest przyswojenie oznaczeń, jakie znajdują się w okolicach lewarka. Najważniejsze z nich to:

• P – Parking

W tym położeniu należy zawsze uruchamiać i gasić silnik. Służy ono zabezpieczeniu pojazdu na postoju poprzez uruchomienie blokady kół. Zawsze warto dodatkowo zabezpieczyć auto przed stoczeniem się poprzez zaciągnięcie hamulca ręcznego.

• R – Reverse

To przełożenie pełni funkcję biegu wstecznego. Należy je włączać, dopiero kiedy samochód stoi w bezruchu, przy wciśniętym pedale hamulca.

• N – Neutral

Bieg neutralny powinien być używany jedynie w sytuacjach awaryjnych, kiedy konieczne jest przemieszczenie samochodu bez użycia silnika. W przypadku aut użytkowych z automatyczną skrzynią biegów pozycja „N” jest używana w momencie włączania dodatkowych urządzeń jak wyciągarka.

• D – Drive

Przełożenie „D” pozwala na jazdę do przodu. W większości przekładni włączenie trybu Drive wymaga przejścia przez pozycje „R” i „N”. Chcąc jechać do przodu, należy szybkim ruchem zmienić położenie z „P” na „D”. Wtedy układ elektroniczny przekładni nie zdąży uruchomić po kolei trybów pośrednich “R” i “N”

• 1, 2, 3, L, S

To dodatkowe tryby ograniczające liczbę dostępnych biegów. W położeniu 1 do dyspozycji jest tylko pierwszy bieg. W niektórych modelach ten tryb jest oznaczany literą „L” (low). Pozycja 2 służy wyłącznie do jazdy na drugim biegu. Przydaje się na przykład podczas ruszana na bardzo śliskiej drodze. W części modeli jest oznaczona symbolem „S” (snow). Położenie w pozycji 3 daje dostęp do trzech pierwszych biegów. Ten tryb przydaje się w czasie jazdy po górach. Podczas pokonywania podjazdów wyłącza nieprzydatne biegi. Przy zjazdach powoduje mocniejsze hamowanie silnikiem.

• S – sport

Opcjonalne ustawienie automatycznej skrzyni biegów, które włącza kolejne biegi przy wyższych obrotach i utrzymuje niższe przełożenia przekładni.

• W – winter

Tryb zimowy wcześniej zmienia biegi na wyższe (odwrotnie niż w trybie sportowym) i jest przystosowany do jazdy w trudnych warunkach jak oblodzona nawierzchnia.

• Auto Hold

Aktywacja tej funkcji sprawia, że po każdym zatrzymaniu pojazdu hamulec jest zaciągany automatycznie. To zwalnia kierującego z konieczności trzymania wciśniętego pedału hamulca na przykład podczas postoju na światłach.

• O/D off

Tryb ten powoduje wyłączenie występującego w części automatów tzw. nadbiegu, czyli ostatniego przełożenia używanego podczas jazdy z dużą, jednostajną prędkością i przy niewielkich oporach ruchu (autostrada, droga ekspresowa, równe odcinki o zerowym nachyleniu).

• M oraz +/-

Tryb ten pozwala kierowcy samodzielnie wybierać przełożenia.

Automatyczna skrzynia biegów – rodzaje automatów montowane w samochodach

Najpopularniejsze rodzaje przekładni montowanych w samochodach to:

• klasyczna skrzynia automatyczna (hydrokinetyczna),
• automatyczna skrzynia dwusprzęgłowa,
• bezstopniowa skrzynia biegów,
• zautomatyzowana (sekwencyjna) skrzynia biegów.

Warto bliżej poznać charakterystykę i specyfikę działania każdego z tych układów.

Klasyczna skrzynia automatyczna

Klasyczny automat składa się z zespołu sprzęgła hydrokinetycznego lub przekładni hydrokinetycznej oraz kilku przekładni planetarnych. Koła zębate w przekładniach planetarnych są łączone lub blokowane przy użyciu cięgieł ciernych i hamulców wielotarczowych. Skrzynia jest wypełniona olejem, który zapewnia optymalne warunki pracy dla poszczególnych elementów. Przekładnia hybdrokinetyczna charakteryzuje się nieco niższą dynamiką zmiany przełożeń, choć nie jest to regułą w przypadku wszystkich tego typu konstrukcji.

Klasyczny automat jest uznawany za najtrwalszą i najprostszą konstrukcję. To najpowszechniejszy rodzaj skrzyni biegów. Zapewnia płynną pracę i nie posiada kosztownego dwumasowego koła zamachowego. Ze względu na rozmiary i masę skrzynia taka najczęściej trafia pod maski większych samochodów.

Przekładnia hydrokinetyczna bardzo dobrze sprawdza się w samochodach z silnikiem o dużej pojemności skokowej i wysokim momencie obrotowym. W mniejszych jednostkach napędowych może występować charakterystyczna ospałość podczas przyspieszania.

Automatyczna skrzynia dwusprzęgłowa

Automatyczna przekładnia dwusprzęgłowa to konstrukcja bazująca na klasycznej skrzyni manualnej. Łączy zalety skrzyni ręcznej i automatu. Może działać w pełnym trybie automatycznym oraz z funkcją manualnego przełączania biegów. Przekładnia jest zbudowana z dwóch sterowanych manualnych skrzyń biegów. Jedna jest przeznaczona dla biegów parzystych, a druga dla przełożeń nieparzystych. Każda przekładnia ma swoje sprzęgło. Stąd też wzięła się nazwa „dwusprzęgłowa”.

Zmiana przełożeń realizowana jest przez rozłączenie jednego i załączenie drugiego sprzęgła. Następuje to automatycznie w tym samym momencie, co skutkuje bardzo szybką zmianą biegów.  Gdy aktywna jest jedna przekładnia, druga ma już przygotowany kolejny bieg. Dzięki temu zmiana przełożeń odbywa się płynnie i bez utraty mocy.

Skrzynie dwusprzęgłowe mogą występować ze sprzęgłami suchymi lub chłodzonymi olejem. To ważna informacja z punktu widzenia użytkowania pojazdu. Pierwszy typ przekładni jest lżejszy. Ze względu na mniejszą ilość oleju koszty jego serwisowania są niższe. Suche sprzęgło jest narażone na szybsze zużycie, jeśli kierowca preferuje agresywny, sportowy styl jazdy. Mokre sprzęgło pracuje w cieczy, co zapewnia lepsze odprowadzanie ciepła. W efekcie ten typ przekładni wytrzymuje nawet trzy razy dłuższe przebiegi pod warunkiem systematycznego serwisowania.

Automatyczna skrzynia dwusprzęgłowa zapewnia płynną i dynamiczną jazdę dzięki:

• szybkiemu przełączaniu sprzęgieł między wałkami kolejnych biegów (nawet 8 milisekund),
• możliwości wykonania całej sekwencji zmiany biegów w czasie mniejszym niż 1 sekunda.

Bardzo ważną kwestią jest prawidłowe serwisowanie tego typu przekładni. Jej konstrukcja jest bardzo wrażliwa na nieprawidłową eksploatację, zbyt rzadko dokonywaną wymianę oleju lub używanie oleju złej jakości. Szkodliwa jest dla niej także jazda na „półhamulcu”. Prawidłowy serwis i eksploatacja zapewnia bezproblemowe użytkowanie i pozwala uniknąć kosztownych napraw.

Automatyczna skrzynia dwusprzęgłowa jest montowana przez różnych producentów pod odmiennymi nazwami:

• Ford, Volvo – Powershift,
• Mercedes – Speedshift,
• Citroen, Peugeot – DCS,
• Volkswagen, Seat, Skoda i Bugatti – DSG,
• Audi – S-Tronic.

Bezstopniowa skrzynia biegów

Każda przekładnia manualna i automatyczna ma określoną liczbę przełożeń, czyli biegów. Wyjątkiem jest skrzynia bezstopniowa. Następuje w niej ciągła zmiana biegu metodami hydraulicznymi lub za pomocą przekładni o zmiennym przełożeniu. W teorii skrzynia bezstopniowa jest najlepsza, ponieważ może idealnie dopasować przełożenie do chwilowego obciążenia silnika i zapotrzebowania na moment obrotowy.

Głównym elementem skrzyni bezstopniowej jest wariator, czyli para kół stożkowych połączonych stalowym paskiem lub łańcuchem. Jedno z nich jest położone na wale wejściowym (sprzęgłowym) a drugie na wale wyjściowym (zdawczym). Sercem całego układu jest sterownik skrzyni. Uwzględniając położenie pedału przyspieszenia, szybkości nacisku na gaz, prędkość jazdy oraz prędkość obrotową, zarządza on ruchem kół stożkowych     .

Kierowca w trakcie jazdy samochodem wyposażonym w skrzynię bezstopniową praktycznie nie czuje momentu zmiany biegów. Po wciśnięciu gazu słychać jednostajny dźwięk pracy silnika i takie samo przyspieszenie. Nowe wersje skrzyni bezstopniowej są wyposażone w elektronikę, która imituje klasyczne szarpnięcia podczas zmiany biegów.

Największe zalety przekładni bezstopniowych to:

• niskie zużycie paliwa i cicha praca przy delikatnym operowaniu pedałem gazu,
• optymalny dobór przełożenia do parametrów pracy jednostki napędowej,
• bardzo dobra elastyczność pracy i brak przerw w przekazywaniu momentu na koła,
• prosta konstrukcja obniżająca koszty serwisowania.

Podczas dynamicznej jazdy znacznie zwiększa się głośność pracy silnika oraz zużycie paliwa, które może być wyższe niż w modelach z manualną skrzynią biegów. Jednocześnie dynamika przyspieszania jest mniejsza niż w przypadku skrzyń dwusprzęgłowych

Bezstopniowa skrzynia biegów sprawdza się przede wszystkim w kompaktowych i lekkich samochodach wyposażonych w małe silniki o niedużej mocy i momencie obrotowym. To idealny wybór dla osób, które lubią stateczną jazdę bez gwałtownego przyspieszania. W takich warunkach przekładnia zapewnia wysoki komfort i niskie spalanie.

Automatyczne skrzynie bezstopniowe występują pod różnymi nazwami:

• CVT,
• e-CVT,
• Lineartronic,
• Multitronic.

Zautomatyzowana skrzynia biegów

Skrzynia półautomatyczna (sekwencyjna) była alternatywą producentów dla dużej i ciężkiej przekładni automatycznej. Jej konstrukcja bazuje na kołach zębatych z prostymi zębami, których praca nie powoduje tarcia. Średnica każdego biegu jest podniesiona w stosunku do skrzyni manualnej, co pozwala na przeniesienie większego momentu obrotowego na koła i uzyskanie większej mocy podczas przyspieszania.

W sekwencyjnej skrzyni biegów obsługą sprzęgła zajmuje się komputer. Kierowca musi jedynie wcisnąć manetkę przy kierownicy lub przesunąć dźwignię zmiany biegów. Resztą zajmuje się mikroprocesor. Zautomatyzowane skrzynie biegów występują pod różnymi nazwami – Easytronic, Selespeed, Sensodrive oraz Dualogic.

Samochód automat – jak jeździć z automatyczną skrzynią biegów?

Długa i bezawaryjna praca automatycznej skrzyni biegów zależy w głównej mierze od kierowcy. Przygotowaliśmy kilka wskazówek, które pomogą uniknąć niepotrzebnych kosztów związanych z kosztowną naprawą przekładni.

• Zmiana trybów jazdy bez całkowitego zatrzymania

Przełączanie między jazdą do przodu i do tyłu oraz ustawienie w pozycji „P” powinno odbywać się przy całkowitym zatrzymaniu pojazdu i wciśniętym pedale hamulca. Nowoczesne skrzynie mają blokadę uniemożliwiającą włączenie trybu „P” w czasie jazdy. Starsze konstrukcje nie są wyposażone w takie rozwiązanie. Nie należy przechodzić między trybami R i D, kiedy auto się toczy. To znacząco skraca żywotność automatycznej skrzyni biegów. Po włączeniu trybu R zawsze pojawia się minimalne szarpnięcie. To znak, że pojazd jest już gotowy do jazdy w wybranym trybie.

• Używanie trybu neutralnego w czasie jazdy

Częstym błędem kierowców jest pokonywanie zjazdów ze wzniesień lub dojeżdżanie do świateł w trybie „N”. Silnik pracujący na obrotach biegu jałowego nie zapewnia odpowiedniego ciśnienia oleju i chłodzenia.  Jednocześnie obracające się koła wprawiają w ruch elementy zębate skrzyni. To powoduje mocne rozgrzanie mechanizmu, a w konsekwencji spadek skuteczności smarowania. Podczas przełączania w trakcie jazdy między trybem „N” i „D”  powstają duże różnice w prędkości obrotowej silnika. Powoduje to nadmierne obciążanie sprzęgiełek skrzyni automatycznej.

• Używanie trybu „N” i „P” w czasie postoju na światłach

Używanie tych trybów w czasie krótkiego postoju jest zaprzeczeniem idei automatycznej skrzyni biegów. Zmiana przełożeń w samochodzie z automatem powinna być ograniczona do minimum. Zbyt częste operowanie dźwignią powoduje szybsze zużycie tarczek sprzęgłowych. Jeśli w auto stojące w trybie „P” (na przykład na światłach) wjedzie inny pojazd, to prawie na pewno dojdzie do poważnego uszkodzenia skrzyni biegów.

• Prawidłowe używanie trybów 1, 2, 3, L, S

Dodatkowe tryby ograniczają liczbę dostępnych biegów. Pozycję 1 i 2 najlepiej włączać podczas postoju. W trakcie jazdy można je wyłączać, przechodząc w tryb „D”. Ograniczenie liczby przełożeń (3) najlepiej włączać, kiedy automatyczna skrzynia pracuje na biegu 1 lub 2.

• Agresywna jazda tuż po uruchomieniu silnika

Ze względu na niską temperaturę płynów eksploatacyjnych smarowanie skrzyni biegów w pierwszych minutach jazdy jest słabe. Olej uzyskuje optymalne parametry pracy dopiero po przejechaniu kilku kilometrów.  Dlatego po uruchomieniu silnika warto unikać agresywnej jazdy, aby dać przekładni chwilę na rozgrzanie się i osiągnięcie maksymalnej wydajności..

• Nieprawidłowe holowanie samochodu z automatem

Większości samochodów z automatyczną skrzynią biegów nie należy w ogóle holować. Tylko niektórzy producenci dopuszczają taką możliwość. Wtedy w czasie holowania samochodu z automatem  należy włączyć tryb neutralny „N”. Został on zaprojektowany z myślą o sytuacjach awaryjnych, w których pojazd musi być przemieszczony bez użycia silnika. Podczas holowania należy także przestrzegać zaleceń producentów dotyczących ograniczenia prędkości do 50 km/h i dystansu do 50 km. W przeciwnym wypadku skrzynia może ulec uszkodzeniu ze względu na niedostateczne smarowanie. Nawet w przypadku dopuszczenia przez danego producenta możliwości holowania najbezpieczniejszą opcją w razie awarii samochodu z automatem jest transport na lawecie.

• Holowanie przyczepy

Aby bezpiecznie holować przyczepę samochodem z automatem, auto musi być wyposażone w chłodnicę oleju przekładniowego. Brak chłodnicy może powodować szybkie przegrzewanie się skrzyni przy dużym obciążeniu, co zwiększa ryzyko jej uszkodzenia.Problem ten dotyczy przede wszystkim aut importowanych spoza Europy.

• Próba wyjazdu z zaspy w trybie „D”

W przypadku samochodów z automatem nie sprawdza się metoda wprowadzenia auta w bujanie do przodu i do tyłu przy użyciu pierwszego i wstecznego biegu. Automatyczna skrzynia biegów reaguje na zmianę trybu dużo wolniej od manualnej. Ponadto zmieniając szybko pozycję „D” na „R” i dodając gazu, można uszkodzić przekładnię. Po wejściu w jedno położenie upływa chwila, zanim napęd zostanie faktycznie przekazany na koła. Ponowna zmiana trybu wywoła tzw. czkawkę. W przypadku zakopania się samochodem z automatem najlepiej zablokować skrzynię na najniższym możliwym przełożeniu i próbować delikatnie wyjechać. Jeśli to nie przyniesie efektu, należy wezwać pomoc. Na pewno będzie to o wiele tańsze od naprawy przekładni.

• Zaniedbanie serwisu olejowego

Część producentów nie przewiduje konieczności wymiany oleju w automatycznej skrzyni biegów. Praktyka pokazuje, że warto to robić co 60-80 tysięcy kilometrów. Olej w skrzyni, podobnie jak inne płyny eksploatacyjne, starzeje się i traci swoje właściwości. Zaniedbanie serwisu olejowego może skutkować koniecznością kosztownej regeneracji przekładni. Oferta wynajmu długoterminowego od iBemo obejmuje serwis mechaniczny i okresowe przeglądy. Dzięki temu nie musisz pilnować harmonogramu wymiany oraz martwić się dodatkowymi kosztami. Specjaliści dobiorą najlepszy olej do konkretnego typu skrzyni biegów i zapewnią profesjonalny serwis leasingowanego auta.

Samochód z automatyczną skrzynią biegów – jakie są największe zalety automatu?

Największe zalety samochodu z automatem to:

• wyższy poziom bezpieczeństwa dzięki mniejszej liczbie czynności wymagających skupienia w czasie jazdy,
• wysoki komfort podczas jazdy w warunkach miejskich przez brak konieczności ciągłego wciskania i odpuszczania pedału sprzęgła,
• duża wygoda podróżowania na dłuższych dystansach,
• bezproblemowe ruszanie na wzniesieniu,
• szybka i płynna zmiana przełożeń zarówno w trybie automatycznym, jak i manualnym,
• różne tryby jazdy umożliwiające dostosowanie pracy przekładni do panujących warunków lub preferencji kierowcy,
• trwałość i żywotność konstrukcji,
• wysoka kultura pracy i dynamika oraz niskie zużycie paliwa dzięki małym stratom energii w czasie pracy przekładni.

Oczywiście musisz pamiętać, że automatyczna skrzynia biegów to konstrukcja, która ma swoje wymagania. W przypadku samochodu z automatem konieczne jest restrykcyjne przestrzeganie terminów wymiany oleju w przekładni. Bardzo ważny jest także dobór samego oleju, który musi być idealnie dopasowany do danego modelu. Istotne jest także przestrzeganie zasad użytkowania, które opisaliśmy powyżej. Właściwe używanie automatycznej przekładni oraz dbanie o jej regularny serwis olejowy zapewnia bezawaryjną pracę i maksymalny komfort podczas jazdy.

Samochód automat – porównanie rodzajów przekładni automatycznych

Klasyczną skrzynię automatyczną charakteryzuje:

• prosta i trwała konstrukcja zapewniająca bezproblemową pracę,
• niskie koszty eksploatacji, ze względu na brak kosztownego koła dwumasowego
• słabsza dynamika i większe zużycie paliwa ze względu na straty energii w czasie pracy,
• mniejsza dynamika przyspieszania szczególnie zauważalna w kompaktowych samochodach podczas wykonywania manewru wyprzedzania.

Klasyczna skrzynia automatyczna to idealne rozwiązanie w pojazdach z silnikami o dużej pojemności i wysokim momencie obrotowym.

Automatyczna skrzynia dwusprzęgłowa:

• zapewnia dobre osiągi oraz dynamiczną jazdę dzięki połączeniu skrzyni mechanicznej z automatem,
• gwarantuje szybki czas załączania biegu bez szarpania w trakcie zmiany,
• cechuje się dużą wrażliwością na nieprawidłowe użytkowanie oraz rzadką wymianę oleju,
• może generować wysokie koszty naprawy ze względu na dwa sprzęgła oraz koło dwumasowe.

Bezstopniowa skrzynia biegów CVT:

• jest idealna do kompaktowych, lekkich aut z niewielkimi silnikami,
• ma prostą konstrukcję, co przekłada się na niższe koszty serwisu niż w przypadku skrzyni dwusprzęgłowej,
• zapewnia nieodczuwalną zmianę przełożeń, a przez to wysoką kulturę pracy silnika oraz komfort jazdy,
• obniża zużycie paliwa przy delikatnym operowaniu gazem,
• zwiększa zużycie paliwa i głośność pracy silnika w czasie dynamicznej jazdy,
• cechuje się mniejszą dynamiką spowodowaną jednostajnym przyspieszaniem.

Półautomatyczna (sekwencyjna) skrzynia biegów oferuje:

• połączenie zalet manualnej i automatycznej skrzyni biegów, czyli łatwości obsługi oraz dużej precyzji pracy,
• dużą szybkość zmiany przełożeń,
• brak utraty prędkości podczas przełączania biegów,
• krótki czas osiągnięcia maksymalnej liczby obrotów.

Sekwencyjna skrzynia biegów doskonale sprawdza się w samochodach o sportowej specyfikacji.

Każdy rodzaj skrzyni ma określoną specyfikę. Klasyczny automat zapewnia dużą płynność jazdy. Skrzynia dwusprzęgłowa jest najszybsza i powoduje najmniejszy wzrost zużycia paliwa. Bezstopniowa przekładnia CVT zapewnia największą płynność i oszczędność paliwa. Przy podejmowaniu ostatecznej decyzji warto wspomóc się doświadczeniem ekspertów. Bemo oferuje nie tylko duży wybór samochodów z automatyczną skrzynią biegów oraz korzystne formy finansowania w postaci leasingu i wynajmu długoterminowego, ale także kompleksowe wsparcie doświadczonych doradców w zakresie wyboru samochodu o najlepiej dopasowanych parametrach.